21 kwietnia zapraszamy na piknik w ramach Toruńskiego Festiwalu Nauki i Sztuki.
Piknik odbędzie się na parkingu przed głównym budynkiem Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy (MW1) w godz. 11:00-17:00. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny.
Hasłem przewodnim tegorocznej edycji Toruńskiego Festiwalu Nauki i Sztuki jest OTWARTOŚĆ. “Otwartość” jest tym, co pozwala na rozwój ludzkości. Podróże w nieznane, odkrywanie tajemnic leży u podstaw nauki. Dzięki ciekawości i zaangażowaniu tysięcy badaczy możemy się cieszyć wieloma ułatwieniami w codziennym życiu, które oferuje współczesna cywilizacja.
Toruński Festiwal Nauki i Sztuki stanowi doskonałą okazję, żeby przypomnieć o dorobku przeszłych pokoleń w tym względzie, jak i spojrzeć w przyszłość. Co nas może czekać? Nad czym obecnie pracują naukowcy? Odpowiedzi na te i inne pytania uczestnicy wydarzenia odnajdą na przygotowanych przez Centrum Nowoczesności stanowiskach, poruszających tematykę współczesną, m.in. zagrożenie suszą i rozkład plastiku. Ponadto uczestnicy będą mieli możliwość zapoznania się z przełomowymi wynalazkami z wieków poprzednich, które także teraz mają ogromne znaczenie dla świata, jak np. aparat fotograficzny czy maszyna parowa.
Zmiany bywają trudne i wymagające dla społeczeństw. Jednak bez otwartości nie ma nauki. Bez nauki nie ma postępu. Rozwój często generuje problemy, lecz jednocześnie pozwala sobie z nimi radzić, o czym przekonamy Was podczas pikniku.
Stanowiska podczas pikniku
Socjologowie, urbaniści oraz inni badacze zadają sobie pytanie, jak powinno wyglądać miasto otwarte na potrzeby różnorodnych i niezwykle licznych mieszkańców? Jak powinno się planować nowe osiedla, jak adaptować do współczesnych wyzwań starsze dzielnice? Jak pogodzić przemysł i prawo do zdrowego powietrza? Co jest istotniejsze dla ruchu: piesi czy samochody? Czy społeczeństwo jest skazane na autoholizm (uzależnienie od czterośladów)? Jak stworzyć przestrzeń przyjazną mieszkańców?
Odwiedzający stanowisko będą mieli okazję spróbować odpowiedzieć sobie na powyższe pytania, uczestnicząc w grze polegającej na planowaniu miasta. Będą umieszczać różne obiekty (np. szpital, szkoła, fabryka) na różnych miejscach planszy. Czy wybrali trafnie? O tym dowiedzą się na końcu. Będzie możliwość także współzawodnictwa dla dwóch drużyn.
Zapoznają się z różnorodnością materiałów, na których można tworzyć unikatowe własne arkusze, wykorzystując wiadomości z historii rzemiosła papierniczego. Na stanowisku uczestnicy będą mogli samodzielnie dawną metodą wykonać swój własny arkusz papieru.
———-
Jeszcze przed wynalezieniem papieru, jako nośnik piśmienniczy wykorzystywano kamienie, liście, korę, skóry zwierzęce, kości lub tkaniny. Jednak ze względu na różne ograniczenia, nie były idealne. Produkcja papieru przyspieszyła rozwój chińskiej cywilizacji. Odkrycie tej metody zawdzięcza się znanemu wynalazcy Cai Lun.
Patrząc na rozwój ludzkości i cywilizacji dostrzegamy różnorodne wynalazki, które napędzały człowieka. Na myśl przychodzą nam np. silnik parowy, telegraf, samolot, internet. Na liście wynalazków, które w znaczący sposób wpłynęły na rozwój cywilizacji nie może zabraknąć odkrycia, które służy nam praktycznie każdego dnia, o którym raczej nie myśli się w sposób rewolucyjny ale właśnie to papier pchnął ludzkość do przodu. Za pośrednictwem papieru ludzkość poszerzała wiedzę naukową.
Papier wpływał i wpływa nadal na komunikację oraz historię: pakty, dekrety, traktaty pokojowe. Wszystko co wiąże się z powielaniem treści niesie za sobą dobre i złe skutki: traktat pokojowy oraz treści propagandowe. Lubimy czytać książki, notować ale trzeba mieć również świadomość ubytków lasów na świecie.
Dodatkowo będzie można przekonać się, jak działa camera obscura i że można wykonać ją samemu w domu bez większych kosztów. Będzie można zajrzeć do wnętrza analogowego aparatu. Spróbować ustawić ostrość obrazu na camerze obscura wykonanej z rolek papieru toaletowego, jak i aparatem analogowym. Dodatkową atrakcją będzie możliwość wykonania własnego „zdjęcia” za pomocą cieni na papierze słonecznym.
———-
Korzystając z urządzeń codziennego użytku mało kto z nas zastanawia się jaką drogę ludzkość musiała przejść by osiągnąć to co dziś dla nas jest chlebem powszednim. Może pamiętamy poprzednie modele telefonów, aparatów bo nie ma co ukrywać technologia pędzi do przodu i niektóre zmiany dokonują się na naszych oczach.
Aby zobrazować jak długa i ciężka była praca, nie jednego lecz wielu wynalazców, chcę cofnąć się w czasie i zaprezentować jedno z pierwszych urządzeń zapisujących obraz. Jak każdy wynalazek, szczególnie ten, który wpłyną znacząco na naszą kulturę, posiada pozytywne jak i negatywne zastosowanie.
Fotografia bawi, cieszy, zachwyca, również poszerza naszą wiedzę o świecie. Jednak jest także narzędziem manipulacji. Chcemy wierzyć, że fotografia przedstawia prawdę, a nie np. podrasowaną rzeczywistość. Chęć dorównania pięknością z okładek, kolegą, koleżanką ich „niesamowitego” życia na Instagramie napędza nisko samoocenę wśród społeczeństwa. Innym zagrożeniem jest np. moda na robienie zdjęć w miejscach zagrażającym naszemu zdrowi czy życiu.
Każdy zwiedzający weźmie udział w stworzeniu własnej mapy na terenie CNMW, aby odczuć przestrzeń, określić kierunki świata oraz zaznaczyć obiekty, które pomagają orientować się na wyznaczonym obszarze. Zostaną przygotowane punkty, do których będą mogli dotrzeć i dostać pieczątkę, ze tam się pojawili, a po dostarczeniu i pokazaniu stworzonej mapy, będą mieli możliwość dodatkowo ją ozdobić.
———-
Każdy z nas ma telefon pod ręką i z łatwością może sprawdzić, jak dojechać do lekarza, przyjaciela czy innego miasta. Google Maps sprawiają, że nie musimy zapamiętywać ulic, domów, dodatkowych przejść ani kierunków świata, po prostu korzystamy z zapewnionych nam obrazów terenu. Co natomiast by się stało, gdyby telefon się rozładował i nie byłoby dostępu do sieci?
Na pewno nie będzie to prostym zadaniem odnaleźć się bez pomocy dostępnych źródeł, ale można zawsze stworzyć własną mapę. Mapy papierowe były kiedyś nieodłącznym przedmiotem podróży. Wiadomo, że bez zobrazowanego terenu nie da się bez przeszkód poruszać po nowych ulicach, miastach, a tym bardziej Państwach.
Mapy rozpoczęły erę łatwego poruszania się, gdziekolwiek byś się nie znajdował, w dowolnym mieście czy na wyspie. Można bezproblemowo zaplanować wyprawę, łącznie z przystankami. Spróbujmy wspólnie się zastanowić, czy ten graficzny przewodnik dalej ma takie duże znaczenie dla każdego człowieka?
Na stanowisku będzie można zobaczyć i posłuchać o różnych wariantach nietypowego pożywienia. Przede wszystkim będzie można przyjrzeć żywności przyszłości czyli: jadalnym owadom, produktom liofilizowanym oraz innemu pożywieniu które powoli pojawia się w sklepach. Takie zmiany z jadłospisie człowieka są konieczne, by zadbać o przeszłość naszej ziemi.
Najróżniejsze ośrodki badawcze wylewają siódme poty by jak najszybciej pożywienie było jak najbardziej dobre dla naszej planety ale za razem tanie, zdrowe i zbilansowane dla ludzi. Jednym z takich przykładów jest mięso z laboratorium, które jak twierdzą naukowcy, zrewolucjonizuje to co jemy.
Na stanowisku będzie można dowiedzieć się jak trudne to zadanie, ponieważ będzie można samemu “pobawić się” w dietetyka i ułożyć swój własny zbilansowany posiłek na talerzu.
Opisana zostaje budowa anten i radioteleskopów różnego typu oraz sposób przesyłu i komunikacji pomiędzy satelitami.Przedstawiona zostanie historia radioastronomii, użycie technologii radiowej w codziennym życiu oraz najnowsze odkrycia pozagalaktyczne z użyciem najnowocześniejszych urządzeń.
Omawiamy ich znaczenie dla nauki i potencjalne niewiadome, na które możemy niedługo poznać odpowiedź
Dowiedzą się jak duży wpływ na codzienne życie tysięcy ludzi miał ten wynalazek. Zobaczą model maszyny parowej i poznają zasadę działania tego typu urządzenia. Ponadto zbudują i przetestują model silnika parowego Herona z Aleksandrii. Chętni będą też mogli wykonać pracę plastyczną przedstawiającą lokomotywę parową z ruchomymi kołami.
———-
Chociaż idea silnika parowego wynaleziona została już w starożytności, to dopiero konstrukcja Jamesa Watta znalazła szerokie zastosowanie i rozpoczęła prawdziwą rewolucję, która na zawsze zmieniła życie ludzi na całym świecie. Maszyny parowe pracowały w fabrykach zwiększając szybkość i wydajność produkcji różnych towarów. Stanowiły też napęd rozmaitych pojazdów, zarówno lądowych jak i wodnych sprawiając, że podróże stały się szybsze i wygodniejsze.
Rozwijający się przemysł i komunikacja spowodowały, że ludzie na masową skalę zaczęli osiedlać się w miastach. Tam mogli łatwiej zapoznać się z nowymi ideami i osiągnięciami naukowymi. To zapoczątkowało zmiany w funkcjonowaniu relacji międzyludzkich i doprowadziło do powstania społeczeństwa, w którym żyjemy obecnie. Społeczeństwa opartego na demokracji, poszanowaniu innych kultur i drugiego człowieka. Otwartość na nowe technologie przyniosła ze sobą wiele zalet, ale też miała swoje negatywne konsekwencje.
Parowa rewolucja przemysłowa spowodowała znaczący wzrost zanieczyszczenia środowiska i zapoczątkowała trwające do dziś ocieplenie klimatu. Możliwość masowego wytwarzania skomplikowanych urządzeń została przez ludzi wykorzystana do stworzenia bardziej niszczącej broni.
Dziś silnik parowy został zastąpiony przez nowocześniejsze urządzenia jednak otwartość na doświadczenia związane z wiekiem pary mogą pomóc ludziom w obliczu nowych wyzwań naukowych i technologicznych oraz ustrzec ich przed popełnianiem podobnych błędów.
Pokażemy jakie produkty są już tworzone z materiałów biodegradowalnych, a jakich unikać by nie dokładać śmieci. Na stanowisku uczestnicy wykonają również eksperymenty, w których pokażemy sposoby modyfikacji polimerów.
———-
Historia plastiku zaczyna się w połowie dziewiętnastego wieku ( 1862 r.) odkryciem parkensina, kolejnym wynalazkiem stał się tańszy w produkcji celuloid (1869 r.). Pierwszym całkowicie sztucznym tworzywem był Bakielit (z 1907 r.). Od tego momentu przemysł tworzyw sztucznych zaczął kwitnąć i rozrastać się. Praktycznie trudno sobie wyobrazić dziedzinę życia, w której nie wykorzystywalibyśmy sztucznych tworzyw. Niestety zbytnia otwartość na produkcję owych tworzyw okazała się zgubna.
Na początku tej historii niewielu zastanawiało się co stanie się z przedmiotami, których już nie będziemy używać i tak plastikowe śmieci (które będą rozkładały się setki lat), zaczęły zalewać naszą planetę. Naukowcy wciąż nie mają wiedzy na temat wszystkich mechanizmów degradacji środowiska przez tworzywa sztuczne, dopiero uczymy się jak przeciwdziałać temu zjawisku. Wiele zespołów badawczych od lat pracuje nad syntezą tworzyw biodegradowalnych (szczególnie dla przedmiotów jednorazowego użytku), ale również jak utylizować, recyklingować i wykorzystywać niektóre tworzywa ponownie.
Z ostatnich publikacji dowiadujemy się, że m.in., że Zespół z Politechniki Śląskiej, w ramach grantu z NCN, pracuje nad metodą przetwarzania materiałów kompozytowych, mającą niemal stuprocentową skuteczność. Inni naukowcy natomiast w przeprowadzanych badaniach w Alpach i Arktyce wykazali istnienie mikrobów zdolnych do rozkładania tworzyw sztucznych nawet w niskich temperaturach.
W celu demonstracji negatywnego wpływu wcześniej zostaną wysiane rośliny – łubin żółty. Rosnąć będą od pewnego momentu w odmiennych warunkach, grupa kontrolna w warunkach optymalnych, grupa badawcza w warunkach niedoboru wody (25% ilości wody jaką podlewane będzie próba kontrolna).
Uczestnicy przy wykorzystaniu prostych narzędzi optycznych określą różnice pomiędzy oboma typami roślin, określą jak zaobserwowane różnice wpływają na ich życie. Przy pomocy mikroskopów optycznych goście sprawdzą jak susza (stres suszy) wpływa na rośliny na poziomie komórkowym. Określą kształty poszczególnych komórek oraz powiążą je z warunkami w jakich rośliny żyły.
Elementem wieńczącym aktywności przygotowane dla uczestników będzie zasadzenie wybranego przez gości stoiska zioła w ekologicznej (biodegradowalnej) doniczce. Nasadzenie będzie wykonane w sposób chroniący przed dłuższymi niedoborami wody.
———-
Nasza cywilizacja zmaga się z wieloma problemami, jednak zdecydowanie najpoważniejszym z nich wydaje się być susza. Jest to najbardziej niszczycielski czynnik, który zagraża produkcji żywności dla każdego człowieka na ziemi. Najbardziej narażone na suszę są rośliny młode, dopiero w fazie wzrostu. Im starsze rośliny tym są bardziej na niego odporne. Dlaczego właściwie jest ona taka niebezpieczna?
Woda jest ważna dla każdego organizmu na planecie, rośliny jako organizmy samożywne posiadają zdolność do własnej produkcji energii niezbędnej do życia ze wszystkiego co je otacza (światła słonecznego, dwutlenku węgla i wody). W przypadku kiedy braknie wody, dochodzi do zahamowania procesu wytwarzania energii – fotosyntezy. Powoduje to szereg niekorzystnych zmian dla roślin, największą z nich jest uwolnienie dużej ilości wolnych rodników – niezwykle reaktywnych form tlenu. W przypadku ludzi naukowcy domyślają się że są one odpowiedzialne za procesy starzenia.
W odpowiedniej ilości są niezbędne roślinom do przeżycia, pełnią rolę kurierów roznoszących informacje po całej roślinie. Ich nadmiar niszczy jednak wiele elementów wewnątrz komórek, w tym najważniejsze – DNA. Nieodwracalne uszkodzenia w DNA powodować będą trwałe problemy zdrowotne dla roślin, które nawet po zmianie warunków na bardziej korzystne, nadal będą rzutować na ich zdrowie.
Współcześnie, naukowcy wykorzystują wiele niezwykle skomplikowanych i zaawansowanych technik naukowych, w celu określenia tego jak dokładnie przebiega susza u roślin. Wiedza ta pozwoli na odkrycie „słabych punktów” w odpowiedzi roślin na suszę.
Badania przeprowadza się zarówno na poziomie całego organizmu, komórek, jak i procesów które odbywają się wewnątrz nich. Połączenie wiedzy uzyskanej z połączenia badań na każdym z tych poziomów pozwoli na opracowanie całego szlaku odpowiedzi. Otworzy to możliwości do opracowania zabiegów rolniczych i środków ochrony roślin które pozwolą na uratowanie roślin przed suszą. W dłuższej perspektywie czasu badania te pozwolą na opracowanie nowych odmian roślin, które będą lepiej przystosowane do niewielkiej ilości wody.
Zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej Toruńskiego Festiwalu Nauki i Sztuki.