Z pewnością dobrze wiesz, że nie zawsze widzimy świat takim jak jest. Wpływ na to ma nie tylko proces widzenia. Jak działa pierwsze wrażenie?
Wyjaśnia Dorota Nijaki-Bujnarowska.
Znamy doskonale złudzenia wzrokowe, kiedy widzimy ruch tam gdzie go nie ma lub nieistniejące kropki (złudzenie Ponzo, złudzenie Hermana ) Są to błędy wynikające z samego mechanizmu procesu widzenia. Są jednak przekłamania w odbiorze świata, wynikające z kulturowych, wyuczonych okoliczności rządzących postrzeganiem wzrokowym. To co widzimy, jest mieszanką fizycznych cech obiektu oraz interpretacji “zapisanego” obrazu przez nasz umysł. Ten zarejestrowany obraz nasz umysł przetwarza, tworząc tzw. “uproszczenia”, aby oszczędzić nam wysiłku intelektualnego.
Porządkowanie i przypisanie obrazu do znanych kategorii, oszczędza nie tylko wysiłek umysłowy, jest spontanicznym odruchem pomagającym radzić sobie z natłokiem informacji płynących ze świata. Są sytuacje w których umysł nie zawsze jest w stanie podejmować szybkie decyzje w wyniku pogłębionej analizy. Dlatego posługuje się oszczędzającymi energię mentalną uproszczeniami – stereotypami.
Co ciekawe, stereotypowe myślenie pojawia się automatycznie w naszej świadomości i nie możemy go w żaden sposób zablokować. Ta czynność jest zupełnie niezależna od naszej woli. Pocieszającym jest jednak fakt, że mamy już zupełną kontrolę nad tym, jak użyjemy danego stereotypu. Co zrobimy zatem z tymi pierwszymi, pojawiającymi się skojarzeniami. Bo niestety, nie każdy zdaje sobie sprawę, że większość uproszczeń opiera się na uogólnionych fałszywych przesłaniach.
Mamy zaledwie 4-11 sekund na zrobienie pierwszego wrażenia. Jest to czas zupełnie niewystarczający, aby realnie dokonać oceny sytuacji czy określić choć w przybliżonej formie druga osobę.
Co ciekawe, jeśli coś lub kogoś widzimy po raz pierwszy, mózg zapamiętuje najwięcej informacji. Wiedza pozyskana w późniejszym czasie, jeśli nie potwierdza pierwszego wrażenia uznawana jest za nieistotną a nawet nieprawdziwą. Nasz umysł wybiórczo wyszukuje takie elementy, które pasują do stereotypu.
W pierwszych chwilach tworzymy stały obraz w swojej głowie. Jeśli od początku myślimy o danej osobie dobrze, w późniejszym czasie możemy wykazywać skłonność do przypisywania jej pozytywnych cech, nienależnie od okoliczności. Z reguły jednak doby efekt aureoli zupełnie umyka nam, kiedy mamy do czynienia ze stereotypami o negatywnym wydźwięku. Stereotypy nie tylko modyfikują postrzeganie innych osób i powodują dyskryminację, ale także zmieniają zachowanie i postrzeganie osób, które są obiektami stereotypów. Uproszczony schemat poznawczy, nadmiernie ogólnie opisujący całe grupy społeczne, prowadził wielokrotnie do tragedii poszczególnych jednostek jak i całych narodów. Jak zatem mieć prawidłowy ogląd świata i bronić się przed kategoryzowaniem.
Stereotypy są trwałe dlatego, że jako schematy poznawcze są bardzo odporne na zmianę. Motywacja do trafnego oceniania innych, niekoniecznie na podstawie pierwszego, kilkusekundowego wrażenia ma rolę podstawową. Ważne są także oddziaływania kształtujące przez środowisko zewnętrzne. Podsumowując. Od pierwszego wrażenia uciec się nie da. Można jednak nauczyć się skutecznie nad nim panować aby przyjaźniej wkraczać w świat i mieć trzeźwiejszy jego ogląd, niezmącony psikusami postrzegania.
Zdj. okładkowe: www.pixabay.com, DKunert
Źródła:
- www.swiatproblemow.pl
- pl.wikipedia.org