Dlaczego częściej sięgamy po słodkie jesienią i zimą? Czym jest słodycz? Kto wymyślił kostkę cukru?
- W 1843 roku opatentowano produkcję cukru w kostkach.
- Zderzając dwie kostki cukru możemy obserwować zjawisko tryboluminescencji.
- Nadmierne spożycie cukru może prowadzić do cukrzycy, nowotworów, a także chorób serca i układu krążenia.
Kostka cukru
Początki białego sześcianu sięgają lat 20-tych XIX wieku. Jego wynalazcą był Jakub Krystof Rad, dyrektor rafinerii cukru w Czechach. To za jego sprawą świat “odetchnął z ulgą” słodząc herbatę!
Dawniej wytwarzano cukier w formie twardych i nieporęcznych brył, których skruszenie wymagało zarówno czasu, jak i siły. Zajęcie to spoczywało głównie na gospodyniach domowych – i tak też było w domu Jakuba. Latem 1841 roku wydarzył się niemiły wypadek. Ukochana Jakuba – Juliana zraniła się w rękę krusząc cukier. Cała sytuacja dała Jakubowi do myślenia. Trzy miesiące później przeprosił żonę kubełkiem pełnym kostek cukru.
W 1843 roku wynalazek opatentowano i wdrożono do produkcji. Pierwsze kostki miały kształt zbliżony do prostopadłościanu o wymiarach 1,2 cm. x 1,5 cm. Z biegiem czasu kostka zmieniała wymiary i kształt, ale smak pozostał ten sam. To jednak nie koniec historii kostki. Czesi to naród mały, ale bardzo dumny ze swoich osiągnięć, dlatego też kostka doczekała się pomnika. Znajdziecie go w niewielkich Dačicach w kraju południowoczeskim.
A jaki związek ma kostka cukru z nauką? Okazuje się, że uderzając z całej siły dwie kostki cukru o siebie, jesteśmy w stanie zaobserwować zjawisko tryboluminescencji. Wykonując to doświadczenie w ciemności ujrzymy na ułamek sekundy błysk niebieskiego światła. Czym jest tryboluminescencja?
Jest to zjawisko fizyczne, w trakcie którego światło jest emitowane w wyniku ścierania, pękania bądź łamania kryształów.
Jeżeli nigdy nie widzieliście takiego zjawiska, to zachęcamy do samodzielnego wykonania doświadczenia w domu. To samo zjawisko można zaobserwować odklejając kopertę w ciemności.
Cukrowy duet
Właściwie to powinniśmy zacząć od tego, czym jest cukier spożywczy. Co kryje się pod jego nazwą? Z czego jest produkowany? Cukier spożywczy to przede wszystkim sacharoza, którą pozyskuje się z trzciny cukrowej lub buraków cukrowych. Który wybieramy będąc na diecie?
Zarówno jeden, jak i drugi mają zbliżoną zawartość “cukru w cukrze”. Płaska łyżeczka cukru trzcinowego to 19,4 kcal, z kolei buraczanego 20 kcal – różnica prawie niezauważalna. A skoro różnicy praktycznie brak, to może warto kierować się smakiem? Dzisiaj wybieramy pomiędzy cukrem buraczanym a trzcinowym. Tak jak pierwszy dobrze znamy, tak drugi ciągle pozostaje dla wielu zagadkowy. Warto zauważyć, że ponad połowa światowej produkcji cukru to cukier trzcinowy. Co go wyróżnia?
Przede wszystkim smak oraz kolor, który waha się od złotawego do ciemnobrązowego i zależy od zawartości melasy. To właśnie ona nadaje specyficzny smak i aromat. Co ciekawe, im cukier ciemniejszy tym lepiej komponuje się z zapachem cynamonu oraz wanilii. Wyjątkowość walorów smakowych docenia kuchnia azjatycka, meksykańska oraz innych krajów Ameryki Łacińskiej.
Słodkie nawyki
Zaczynamy od niewinnej “płaskiej łyżeczki” do herbaty. Statystyczny Kowalski zjada około 40 kilogramów cukru rocznie. Czyżby statystyka była królową manipulacji? Niestety nie. Musimy zdać sobie sprawę z tego, że cukier jest ukryty w wielu produktach i to często takich, których byśmy o to nie podejrzewali. Znajdziemy go w płatkach śniadaniowych, napojach, hamburgerach, a nawet w pesto.
Dlaczego producenci żywności dosładzają swoje wyroby? Skąd to uwielbienie do słodyczy? Wykorzystują oni wiedzę na temat kształtowania naszych upodobań smakowych.
Kiedy poznajemy pierwsze smaki? Okazuje się, że już w okresie płodowym, czyli pod koniec trzeciego miesiąca. Wtedy też pojawiają się i rozwijają pierwsze kubki smakowe. To dzięki nim dziecko rozróżnia smak łykanych wód płodowych, które zależą od diety matki. Mając na uwadze fakt, że smak słodki jest smakiem dominującym, a cukier jest nam potrzebny do życia – nie jesteśmy w stanie wykluczyć go całkowicie.
Jaka jest zatem dopuszczalna dzienna ilość spożywanego cukru? Światowa Organizacja Zdrowia zaleca: nie więcej niż 50 gramów, czyli około 10 łyżeczek cukru dziennie.
Nadmierne spożycie może prowadzić do wielu bardzo poważnych chorób, tj. cukrzycy, nowotworów, a także chorób serca i układu krążenia. Co więcej, cukier jest jednym z głównych sprawców otyłości oraz próchnicy wśród dzieci i młodzieży.
Przykładem niekorzystnego wpływu cukru jest pewna historia. W 1793 roku miała miejsce straszna katastrofa. Statek przewożący cukier rozbił się o skały. Ocalali marynarze przez dziewięć kolejnych dni walczyli o przeżycie. Na ich nieszczęście, na pokładzie znajdował się jedynie załadunek cukru oraz rum. Zdani sami na siebie, jedli i pili to, co im pozostało. Po uratowaniu przeprowadzono serię badań, których wyniki wszystkich zaskoczyły – marynarze byli w stanie wyniszczenia spowodowanego głodem.
Zdj. okładkowe: www.pixabay.com, Humusah
Zdj. w tekście: www.pixabay.com, Myriams-Fotos