Można powiedzieć, że do rozwiązywania codziennych problemów używamy metody naukowej, mimo, że nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę.
Stawiamy hipotezy badawcze i weryfikujemy je wykonując codzienne czynności będące niejako eksperymentami.
O tym, że Ziemia wraz z innymi planetami krąży wokół Słońca, a nie odwrotnie, wiemy dzięki Mikołajowi Kopernikowi od mniej więcej połowy XVI wieku. Wówczas, w dziele O obrotach sfer niebieskich (De revolutionibus orbium coelestium) „zatrzymał Słońce, a poruszył Ziemię”. Dzisiaj mówimy, że w tamtych czasach nastąpił “przewrót kopernikański”. Mikołaj Kopernik swoim dziełem zakwestionował panujące wtedy poglądy i ogólnie przyjęte autorytety na temat geocentrycznej budowy świata. Kopernik wysnuł wnioski dotyczące heliocentrycznego Układu Słonecznego na podstawie obserwacji ciał niebieskich widzianych na niebie.
Jednak czy od razu odkrycie naszego astronoma zostało powszechnie zaakceptowane i wprowadzone do kanonu astronomii? Minęło dużo czasu zanim się to stało. Trudno się temu dziwić, ponieważ w czasach, w których żył uważano nawet, że Ziemia jest płaska. Również w dzisiejszym świecie nietrudno o zwolenników tego poglądu, który uważany jest obecnie za pseudonaukę – podobnie jak poglądy Kopernika w jego czasach.
W Europie XVI wieku osobami decyzyjnymi w sprawach “naukowych” byli zwierzchnicy kościelni, którzy mimo świetnego jak na tamte czasy wykształcenia, nie byli nieomylni. Dużo czasu upłynęło zanim obserwacje Kopernika uznano za prawdziwe. Przyczyniły się do tego odkrycia Galileusza i Keplera, chociaż nie od razu się to stało. Dopiero sformułowanie praw mechaniki klasycznej przez Newtona w Matematycznych zasadach filozofii naturalnej (Philosophiae naturalis principia mathematica) wpłynęło na upowszechnienie heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego.
Wydaje się, że współcześnie zdecydowanie łatwiej jest potwierdzić, czy nowe odkrycia są zgodne z prawdą, chociażby dzięki rozwojowi technologicznemu. Do poznawania prawdy na temat otaczającego nas świata może posłużyć metoda naukowa (metoda badań naukowych, metoda eksperymentu naukowego).
Zgodnie z jej założeniami, żeby dociekać prawdy należy sformułować problem badawczy, w obrębie którego stawiamy pytania badawcze i hipotezy badawcze. Pozwala to na zaprojektowanie odpowiedniego eksperymentu. Obserwacje i wyciągane na ich podstawie wnioski pozwalają na zweryfikowanie postawionej wcześniej hipotezy. Jeśli otrzymane wyniki są zgodne z postawionym pytaniem i hipotezą, to mamy przynajmniej jedno rozwiązanie problemu badawczego.
Dzięki temu możemy budować teorie opisujące otaczającą nas rzeczywistość lub odkrywać nowe prawa przyrody. Wynik eksperymentu niezgodny z założoną hipotezą jest również cenny i sugeruje postawienie nowej, trafniejszej hipotezy. Proces wykorzystywany podczas pracy metodą badawczą ilustruje schemat.
Metoda naukowa jest praktyką powszechnie używaną przez naukowców w ośrodkach badawczych na całym świecie i sprawdza się znakomicie. Użycie metody badawczej w połączeniu z ludzkim intelektem i ciężką pracą sprawiło, że żyjemy dzisiaj w tak dobrze rozwiniętym technologicznie świecie i tyle o nim wiemy. Oczywiście nie wszystkie odkrycia są dziełem zaplanowanych eksperymentów, ale wiele właśnie z nich się wywodzi.
Oprócz pracy badawczej, zastosowanie metody naukowej świetnie sprawdza się również w życiu codziennym, z czego często nie zdajemy sobie sprawy. Jako przykład wyobraźmy sobie sytuację, w której znajomy prosi, abyśmy podlali mu kwiaty w mieszkaniu podczas jego nieobecności. W tym celu dostajemy od niego pęk kluczy, z których tylko jeden pasuje do drzwi wejściowych. Załóżmy, że zapomnieliśmy, którego klucza musimy użyć. Stajemy przed drzwiami wejściowymi. Naszym problemem badawczym jest otworzenie drzwi. Stawiamy sobie pytanie badawcze – który z kluczy będzie pasował do zamka? Oglądając zamek wybieramy klucz, który naszym zdaniem powinien najlepiej do niego pasować. Wykorzystujemy do tego nabytą wiedzę (jeśli taką mamy), doświadczenie oraz intuicję.
Przeprowadzamy eksperyment – wkładamy wybrany klucz do zamka i próbujemy otworzyć drzwi. Podczas eksperymentu przeprowadzamy obserwacje, w tym przypadku dwie możliwe – klucz przekręca się w zamku i otwiera drzwi lub tak się nie dzieje.
W pierwszym przypadku okazuje się, że postawiona przez nas hipoteza była trafna a rozwiązaniem postawionego przez nas problemu badawczego są otwarte drzwi. Jeśli jednak drzwi się nie otwierają nasza hipoteza jest fałszywa i należy postawić nową, polegającą na wyborze innego klucza, który naszym zdaniem będzie pasował. Wspomniane czynności, czyli poszczególne etapy procesu badawczego, przeprowadzamy aż do skutku, którym jest otwarcie drzwi, będące rozwiązaniem problemu badawczego.
Zdj. okładkowe: www.pixabay.com, kkolosov